Vooruitgang

Op internet kom je af en toe mooie illustraties tegen die op badinerende wijze wijzen op de glorie van de hedendaagse computertechniek. Zo mocht ik afgelopen week achtereenvolgens genieten van een kolossale fantasie-ipad uit 1953, een minuscuul geheugenschijfje van nu versus een blok geheugen van twintig jaar geleden en een leesplankje met louter computervoorbeelden: van apple via bluetooth naar twitter. Lang leve de moderniteit!

Het is prachtig natuurlijk, maar achter de spot van de prenten schuilt een miskenning van de inventiviteit en denkkracht van de mens van weleer. En dan rijst de vraag in hoeverre vooruitgang ook daadwerkelijk vooruitgang is. Want met het nieuwe wordt het oude gemakkelijk vergeten, zoals zo vaak blijkt uit het handschrift van menig digi-adept, met onkunde behept als hij abusievelijk email spelt. Tevreden leunt hij achterover, zich onvoldoende bewust van de grillen van digitale Damocles. Gaat het mis, gaat alles plat. ‘Gansch het raderwerk staat stil als uw machtige arm het wil’, de stakingsoproep aan de spoorman in 1903, nu staakt het spoor als de software niet wil, zoals afgelopen week het geval rondom Amsterdam. Kijk ik naar mezelf, dan zie ik welke kennis ik van vorige generaties heb verzuimd over te nemen. Ik ben niet in staat een lam te slachten, een fietsband te plakken, om nog maar te zwijgen van de vergeten groenten. Wel ben ik nog van de tijd van schaken en dammen, met hun herdersmat en Haarlemmerzet, nu rekenen de kinderen zich met x-box en wii rijk, hun ledematen door rsi verstijfd.
Vooruitgang. Maar alleen op basis van erkenning van de kracht van het verleden. Met een helder onderscheid tussen email en e-mail.

Interpretatiekunst

De laatste jaren worden we regelmatig verblijd door documentaires waarin 'classic albums' (nee, geen Mozart, Mahler of Mussorgsky) uit de jaren zestig en zeventig muzikaal uitgebeend worden. En meer dan dat. Praatjes met producenten worden rijkelijk afgewisseld met plaatjes van ploeterende helden. Grijs geworden technici zitten wederom achter grote mengpanelen, ze bedienen begeesterd de knoppen en laten je genieten van alle geheimen van opnemen en mixen. En soms mag je even kijken in de keuken van het ontwerp van de hoes. Zeker als dit ontwerp tot enige opschudding mocht leiden in de jaren van de maak.

Jimi Hendrix’ Electric Ladyland bevat zo’n hoes. Een foto met een verzameling ontklede dames siert de voor- en achterkant van de elpee. Openvouwen en het is dubbel genieten. Meer dan een handvol dames die ook meer dan een handvol te bieden hebben. Nee, zo verzekert de deskundige van weleer, de foto had allerminst de bedoeling erotisch te zijn. Louter een afbeelding ter ondersteuning van de titel, zo interpreteer ik snel, laat liever mijn oren hangen naar de klanken van prachtige nummers zoals Voodoo Chile, 1983 en the Burning of the midnight Lamp.

Een dag later bekijk ik een documentaire over de Wallen. De roemruchte Amsterdamse rode zone die van het gemeentebestuur tot werkbare proporties teruggebracht dient te worden. Ik zie een eigenaar van ramen zijn zaken doen. Hij nodigt de documentairemaker uit in zijn morsige kantoortje. Diverse kalenders, posters en kleinere plaatjes versieren het geheel en verraden dat erotiek het hoofdmotief is. De grootste afbeelding herken ik natuurlijk meteen. Het betreft de hoes van Hendrix’ beroemde dubbelelpee.

Woordkeus

Tijdens een korte vakantie in ons land liepen we een winkel binnen gevuld met spullen die andere mensen niet meer nodig hebben. Een type winkel dat we kennen als kringloopwinkel, winkel in tweedehandsspullen of - minder bloemrijk - Rd4-winkel. We werden getroffen door de omschrijving die de zaak zelf aan de spullen gaf: welvaartsrestanten. Een prachtig woord dat de geest prikkelt omdat het een extra betekenis toekent. De taal verstrekt niet een louter prozaïsche naam, het versterkt daarenboven met een waardering. Dit fenomeen komen we op allerlei gebied tegen. We verhevigen, verlevendigen en verzachten graag zaken, feiten en gebeurtenissen. Desgewenst duiden we oorlog als conflict of de voetbalsport als oorlog. We geven gewone zaken een odeur van deftigheid, we gunnen alledaagse dingen meer gewicht, we lenen modern over de grens. Immers, een appartement in een staete of residence verkoopt beter, een interieurverzorgster verdient meer geld en een manager heeft meer macht.

De kracht en pracht van de taal is groot, het is heerlijk met woorden te werken en termen te bedenken. Wie geniet niet van een vloeiende zin, een vrolijk vers of een spitsvondige woordspeling? Maar in handen van onverlaten is taal een geslepen instrument om ons te misleiden. Bijvoorbeeld zoals bij mijn voormalige werkgever waar een ‘task force’ onder de noemer ‘samen sterker’ een fusie aangreep om de personele invulling zuinig op te schudden.
De mooie regio waarin wij wonen stond voorheen bekend onder de naam Oostelijke Mijnstreek. Toen het zwarte goud het onderspit moest delven werd deze naam gretig vervangen door het veel vriendelijker klinkende Parkstad. Hoogste tijd op onze hoede te zijn. Want met park wordt wagenpark bedoeld. En dat kan niet buiten een ring.